Dyspepsja, znana również jako niestrawność, to termin medyczny odnoszący się do zbioru objawów związanych z problemami trawiennymi, które mogą obejmować np.:
- bóle w nadbrzuszu,
- uczucie pełności po posiłku,
- wzdęcia,
- nudności,
- odbijanie.
Jest to dolegliwość, która dotyka wiele osób na całym świecie, niezależnie od wieku, płci czy stylu życia.
Dyspepsja może mieć różne przyczyny, które można podzielić na organiczne i czynnościowe. Przeczytaj nasz tekst, a dowiesz się czegoś więcej na ten temat!
Jak często występuje dyspepsja (niestrawność)?
Dyspepsja jest powszechną dolegliwością, która dotyka znaczną część populacji.
Szacuje się, że na świecie nawet około 20-40% osób doświadcza objawów niestrawności w pewnym momencie swojego życia.
W Polsce problem ten jest również szeroko rozpowszechniony i dotyka zarówno mężczyzn, jak i kobiety, chociaż niektóre badania sugerują, że to kobiety mogą być bardziej podatne na te dolegliwości.
Częstość występowania dyspepsji wzrasta z wiekiem, co może być związane z naturalnym procesem starzenia się układu pokarmowego oraz zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób przewlekłych, które mogą wpływać na trawienie.
Warto zauważyć, że mimo iż dyspepsja jest powszechna, to wciąż wiele osób nie zgłasza swoich objawów lekarzowi, co sprawia, że rzeczywista liczba przypadków może być wyższa niż ta, którą przedstawiają statystyki.
Dyspepsja (niestrawność) – objawy
Objawy dyspepsji mogą obejmować zarówno dolegliwości fizyczne, jak i subiektywne odczucia pacjenta.
Najczęściej spotykane objawy to wspomniane już przez nas bóle lub dyskomfort w nadbrzuszu, który może być opisany jako pieczenie, ucisk, tępy ból lub uczucie pełności.
Ból ten często nasila się po posiłkach, zwłaszcza zaś po daniach:
- ciężkich,
- tłustych,
- pikantnych.
Kolejnym częstym objawem jest uczucie wczesnego sytości, czyli sytuacja, w której osoba czuje się pełna po spożyciu niewielkiej ilości jedzenia.
To może prowadzić do zmniejszenia apetytu i utraty wagi, co z kolei może wpłynąć na ogólny stan zdrowia pacjenta.
Inne objawy dyspepsji to wzdęcia, które mogą być wynikiem nadmiernej produkcji gazów w jelitach, oraz nudności i odbijanie, które często towarzyszą dolegliwościom trawiennym.
Niektóre osoby doświadczają również refluksu żołądkowo-przełykowego, który objawia się uczuciem kwaśnego posmaku w ustach oraz pieczeniem w przełyku.
Warto pamiętać, że objawy dyspepsji mogą mieć różne nasilenie i mogą występować epizodycznie lub przewlekle, co wpływa na jakość życia pacjenta.
Dyspepsja (niestrawność) – badania
Diagnostyka dyspepsji zaczyna się zazwyczaj od szczegółowego wywiadu lekarskiego, podczas którego pacjent opisuje swoje objawy, ich nasilenie, częstotliwość oraz okoliczności, w jakich się pojawiają.
Ważne jest również zidentyfikowanie ewentualnych czynników ryzyka, takich jak dieta, styl życia, stosowane leki oraz ewentualne choroby współistniejące.
W przypadku podejrzenia dyspepsji organicznej lekarz może zlecić dodatkowe badania diagnostyczne, w tym np. takie jak gastroskopia, która pozwala na:
- ogląd wnętrza żołądka i dwunastnicy,
- pobranie wycinków do badania histopatologicznego.
Badanie to jest szczególnie przydatne w wykrywaniu:
- choroby wrzodowej,
- zapalenia błony śluzowej żołądka,
- nowotworów przewodu pokarmowego.
Inne badania, które mogą być zlecone, to badania laboratoryjne, w tym w szczególności: morfologia krwi, poziom enzymów wątrobowych, amylazy i lipazy, które mogą pomóc w ocenie funkcji wątroby i trzustki.
W przypadku podejrzenia infekcji Helicobacter pylori można wykonać testy oddechowe, testy serologiczne lub badanie kału na obecność antygenów tego bakterii.
W diagnostyce dyspepsji czynnościowej, której nie towarzyszą zmiany organiczne, często stosuje się testy wykluczające inne przyczyny dolegliwości, w tym na przykład: celiakia, nietolerancja laktozy czy zespół jelita drażliwego.
Ważnym elementem diagnostyki jest również ocena stanu psychicznego pacjenta, ponieważ stres i zaburzenia lękowe mogą znacznie nasilać objawy dyspepsji.
Leczenie i leki stosowane w dyspepsji (niestrawności)
Leczenie dyspepsji zależy od jej przyczyny oraz nasilenia objawów. W przypadku dyspepsji organicznej, leczenie jest ukierunkowane na chorobę podstawową, która powoduje dolegliwości trawienne.
Na przykład, w przypadku choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy stosuje się leki przeciwwrzodowe, takie jak inhibitory pompy protonowej (IPP) oraz antybiotyki w przypadku infekcji Helicobacter pylori.
W przypadku dyspepsji czynnościowej leczenie jest bardziej złożone i często wymaga indywidualnego podejścia do pacjenta. W terapii farmakologicznej stosuje się różne grupy leków, które mogą pomóc złagodzić objawy, takie jak leki przeciwwymiotne, prokinetyczne, zmniejszające wydzielanie kwasu solnego oraz leki zmniejszające napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego.
Niemniej jednak, nie mniej ważne od leczenia farmakologicznego jest wprowadzenie zmian w stylu życia i diecie, które mogą znacznie poprawić jakość życia pacjentów z dyspepsją.
Ważne jest unikanie pokarmów i napojów, które mogą nasilać objawy, takich jak tłuste, smażone potrawy, alkohol, kawa, napoje gazowane oraz pikantne przyprawy.
Zaleca się również spożywanie mniejszych posiłków częściej w ciągu dnia oraz unikanie jedzenia tuż przed snem.
Tryb życia i dieta przy niestrawności
Zmiana trybu życia i diety może odgrywać kluczową rolę w zarządzaniu objawami dyspepsji. Pierwszym krokiem jest zidentyfikowanie i unikanie pokarmów, które mogą wywoływać lub nasilać objawy.
Do najczęstszych wyzwalaczy należą tłuste i smażone potrawy, czekolada, kawa, alkohol, napoje gazowane, pikantne przyprawy oraz cytrusy. Warto prowadzić dziennik żywieniowy, aby śledzić, które pokarmy wywołują objawy i jakie zmiany w diecie przynoszą ulgę.
Oprócz unikania potencjalnych wyzwalaczy zaleca się spożywanie mniejszych posiłków częściej w ciągu dnia, co może pomóc w zmniejszeniu obciążenia układu trawiennego.
Ważne jest również dokładne przeżuwanie jedzenia, co ułatwia trawienie i zmniejsza ryzyko wystąpienia wzdęć i dyskomfortu po posiłku.
Inne zalecenia dotyczące stylu życia obejmują unikanie jedzenia tuż przed snem, co może pomóc w zapobieganiu refluksowi żołądkowo-przełykowemu.
Zaleca się również unikanie palenia tytoniu oraz ograniczenie spożycia alkoholu, które mogą nasilać objawy dyspepsji.
Aktywność fizyczna może również przynieść korzyści w zarządzaniu dyspepsją.
Regularne ćwiczenia pomagają w utrzymaniu zdrowego układu trawiennego oraz mogą zmniejszać stres, który często jest czynnikiem nasilającym objawy.
Ważne jest jednak, aby unikać intensywnej aktywności fizycznej bezpośrednio po posiłku, co może prowadzić do dyskomfortu i wzdęć.
Leczenie farmakologiczne dyspepsji (niestrawności)
Leczenie farmakologiczne dyspepsji obejmuje różne grupy leków, które mają na celu złagodzenie objawów i poprawę jakości życia pacjenta. Jedną z najczęściej stosowanych grup leków są inhibitory pompy protonowej (IPP), które zmniejszają wydzielanie kwasu solnego w żołądku, co pomaga w łagodzeniu wielu objawów, w tym np. takich jak:
- zgaga,
- ból w nadbrzuszu,
- refluks żołądkowo-przełykowy.
Do tej grupy leków należą: omeprazol, pantoprazol, esomeprazol oraz lansoprazol.
Inną grupą leków stosowanych w leczeniu dyspepsji są leki prokinetyczne, które poprawiają motorykę przewodu pokarmowego i przyspieszają opróżnianie żołądka.
Do leków prokinetycznych należą metoklopramid oraz domperidon, które mogą być szczególnie skuteczne w przypadku objawów takich jak nudności, wymioty oraz uczucie pełności po posiłku.
Leki przeciwwymiotne, takie jak ondansetron, mogą być stosowane w przypadku silnych nudności i wymiotów, które towarzyszą dyspepsji. Leki te działają na receptory serotoninowe w mózgu, co pomaga w łagodzeniu objawów.
W przypadku dyspepsji czynnościowej, która często wiąże się z nadmiernym napięciem mięśni gładkich przewodu pokarmowego, mogą być stosowane leki zmniejszające to napięcie, takie jak mebeweryna oraz dicyklomina.
Leki te pomagają w zmniejszeniu skurczów i bólu w nadbrzuszu.